Yemek yapmayı sevsek de sevmesek de çoğumuz hayatımızın geri kalan kısımlarında olduğu gibi mutfakta da zamandan tasarruf etmek istiyoruz. Özellikle de çalışıyor isek eve geldiğimizde mutfakta uzun saatler geçiremiyoruz ve geçirmek de istemiyoruz. Bu uğurda da pratik olduğuna ve bize zamanımızı geri vereceğine inandığımız pek çok araç gereci almaktan sakınmıyoruz. Tüm bu araç gereçler ya mutfaklarımızda gereksiz bir yığılmayla sonuçlanıyor ya çöp çıkarmamıza neden oluyor ya da su ve enerji sarfiyatına yol açıyor.
Pek çok reklam ve pazarlama yöntemleri günün sonunda o muhteşem tabak takımını ya da kupa setini alırsak çok iyi hissedeceğimize ve mutlu olacağımıza inandırıyor. İlk aldığımızda gerçekten çok iyi hissediyoruz belki ama sonrasında kullanılmayacak ekstra tabak olup çıkıveriyorlar ya da çöpü boyluyorlar. Tüm bu yığının arasında elbette zaman kazanmaktan söz edilemez.
Yemek yaparken ya da sonrasında kalan yemekleri saklamak için fırın kağıdı, streç film ve buzdolabı poşeti kullanıyoruz. Hatta abartıp kalabalık misafir ağırladığımızda bulaşık yıkamamak için plastik tabak, çatal, bıçak, bardak gibi tek kullanımlıklara müracaat ediyoruz. Mikrobik ve ömrü dolduğunda çöp olan süngerler ile bulaşıklarımızı yıkıyoruz. Kullandığımız deterjanlar suları kirletiyor. Alışveriş planlaması yapmadığımız ya da sırf aynı yemeği üç gün üst üste yemek istemediğimiz için kalan yemekler çöpü boyluyor. Sebze, meyve artıklarını kompost yapmak yerine sırf öyle alışıldığı için, sırf modern hayatlarımızda çok normal olduğuna inandığımız için çöp kovasına fırlatıveriyoruz.
Tüm bu gereksiz tüketim ve israf ne için?
Atıksız bir mutfak ile sadeleşebilir, çöp çıkarmadan zamandan tasarruf edebiliriz. Gereksiz tüketim ve israfın önüne geçmiş, aynı zamanda sağlıksız alışkanlıklarımızdan da zaman içinde kurtulmuş oluruz. Öyleyse mutfakta atık çıkarttığımız konulara ve basit çözümlerle bunun nasıl üstesinden gelebileceğimize bir bakalım:
1-YEMEK PLANLAMASI
· Toplu ve planlı alışveriş yaparak hem gereksiz almaktan kurtulmuş, hem de daha az yorulmuş oluruz. Haftada ya da iki haftada bir pazara giderek sebze, meyve ihtiyacımızı karşılayabiliriz. Markete gitme sıklığımızı da azaltırsak daha planlı alışverişler yapabilir ve hazırlıksız olduğumuz için kullanmak zorunda olduğumuz plastik poşetlerden de kurtulabiliriz.
· Toplu sebze-meyve aldığımızda uygun olanları buzluğa koyup, olmayan ve çabuk bozulabilecekleri önce pişirerek bozulmalarını engelleyebiliriz. İki kişilik bir aile olduğumuz için buzluktan sıkça faydalanıyorum. Ancak mevsimsel beslenme çok önemli olduğu için sezonluk değil kısa vadeli depolamalar için kullanıyorum. Örneğin; taze fasulyeyi o hafta pişiremeyeceksem, buzluğa koyup sonraki hafta pişiriyorum.
· Ne kadar tükettiğimizin farkında olursak pişirirken miktarı ayarlamamız da o kadar kolay olacaktır. Fazla ya da az değil, yeterli pişirmek.
·Fırında yemek pişirirken yağlı kağıt kullanarak çöp çıkartmak yerine, tepsiyi yağlayabilir ya da silikon fırın matı kullanabiliriz.
2-YEMEK SAKLAMA
· Gıdalarımızı direk cam kavanoz ile alabilir ya da mümkün değil ise eve döndüğümüzde kavanozlara aktarabiliriz. Cam oldukları için onları görmememiz ve unutmamız söz konusu olmayacak.
Aynı şekilde kalan yemekleri de cam kavanoz ya da cam saklama kabına koyarak bir sonraki gün unutulmalarının önüne geçebiliriz. Kendi adıma içinde ne olduğunu göremediğim kaplara koyduğumda muhakkak varlıklarını unutuyorum. Birkaç gün sonra fark ettiğimde ise iş işten geçmiş oluyor.
· Diyelim ki alışveriş planlaması yaptık, yeterli miktarda pişirdiğimizi düşündük ancak gene de bir şekilde ya yemek arttı ya da yenemeden evden çıkmak zorunda kaldık. Eğer ertesi günde tüketemeyecek isek sıcakken cam kavanoza koyarak konserveleme tekniğini kullanabiliriz. Böylece uzun süre sonra bile açtığımızda bozulmadan kalabilir.
Bu tekniği uzun vadeli saklamak için değil gene birkaç gün sonra tüketebilmek üzere arada kullanıyorum.
· Kapaklı saklama kabımız kalmadığı durumda ya da tabaktan tabağa aktarmak istemediğimizde direk kapların üstünü kapatmak için streç filme alternatif olan balmumu kumaşları ya da kâse bonelerini kullanabiliriz.
· Toplu aldığımız kuru gıdaları cam kavanozumuz yoksa ya da alandan tasarruf etmek için kumaş keselerde saklayabiliriz.
*Kuru gıdaları saklarken cam kavanoz ya da kese fark etmeksizin içlerine birkaç yaprak kurumuş defne yaprağı koyarak böceklenmelerini engelleyebiliriz.
3-GIDA ARTIKLARI
· Gıda artıkları çöp değildir. Kendimize ve evimize uygun kompost yöntemini seçerek onları çok zengin bir gübreye dönüştürebiliriz. Sonrasında saksılarımızda kullanabilir ya da bahçesi olan tanıdıklarımıza verebiliriz.
· Sebze- meyve çekirdekleri çöp değildir. Bir kavanozda biriktirerek doğaya ya da evimizin yakınında ki bir araziye kötü görüntü oluşturmayacak şekilde bırakabilir ve döngüye yeniden katılmalarını sağlayabiliriz.
· Uygun olan yemek artıklarını, sokak hayvanlarına vererek; hayvan dostlarımızın da karnını doyurabiliriz.
4-ATIKSIZ VE ZEHİRSİZ TEMİZLİK
Kullandığımız deterjan ve temizlik malzemeleri ambalajlarından dolayı çöp çıkartıyor, zehirli içerikleri ile sağlığımızı bozuyor, suya karışarak doğayı ve diğer canlıları tehdit ediyor. (Neden Zehirsiz Temizlik detaylı okumak için) Bunun yerine;
· Elde yıkama için sıvı bulaşık temizleyiciyi evlerimizde kendimiz yapabilir ya da geri dönüştürülebilir şişede ve zehirli kimyasallar içermeyen doğa dostu ürünleri tercih edebiliriz.
· Bulaşık makinası için bulaşık tozu tarifini kullanabilir ya da dediğim gibi doğa dostu ürünleri tercih edebiliriz.
· Geri dönüşümü mümkün olmayan ve mikrobik plastik süngerler yerine kabak lifi kullanabiliriz.
· Plastik fırçalar yerine tahta fırça ya da paslanmaz çelik bulaşık teli kullanabiliriz.
5- SU TASARRUFU VE KORUMA
· Bulaşıkları elde yıkamak yerine bulaşık makinasında yıkayarak su israfının önüne geçebiliriz. Yeni makinalar bulaşığı sudan geçirmeden koyduğunuzda bile eğer makinayı hemen çalıştırırsanız, gayet güzel temizliyor. Ancak bizimki gibi iki kişilik bir aile olunca makinanın hızlıca dolması mümkün değil. Bu durumda da çeşmeyi sonuna kadar açıp bulaşıkları sudan geçirmek yerine minik bir kaba koyduğumuz su ile tüm tabakları tel ya da fırça kullanarak yemek artıklarından arındırabilir ya da musluğu incecik akacak şekilde ayarlayarak çok su kullanmanın önüne geçebiliriz.
· Atık yağlarımızı lavoboya asla boşaltmamalıyız. 1 lt. atık yağ, 1 milyon litre suyu kirletiyor. Bunun yerine kavanozda biriktirerek, topluyorsa muhtarımıza verebilir ya da gelip almaları için belediyemizi arayabiliriz. Onlar her koşulda ne yapacağımız konusunda bizi yönlendireceklerdir.
· Düşündüğümüzde mutfakta meyve-sebze yıkamak vs. için ne kadar çok su kullanıyoruz. Bir de üstüne balkondaki çiçeklerimizi sulamak içinde çeşmeyi açıyoruz. Keşke daha güzel sistemlerle bu gri suları değerlendirebilseydik. Ancak evde kendi başımıza kolayca yapabileceğimiz şeyler de var. Kirli suları büyük bidonlara biriktirerek, bitkilerimize kullanabilir ve çokça suyun israfını önleyebiliriz.
6-ENERJİ TASARRUFU
Mutfakta pratik olsun diye kullandığımız küçük ev aletleri maalesef çok fazla enerji tüketiyor. Üstelik gereksiz bir yığın oluşturuyor; yumurta haşlayıcısı, mısır patlatma makinası, waffle makinası, ekmek makinası, kahve makinası… diye liste uzayıp gidiyor. Gerçekten ihtiyacımız olup olmadığına ancak kendimiz karar verebiliriz. Özellikle de su ısıtıcısı ya da tost makinası kullanmaktan vazgeçmek korkutucu gelebilir.
Vazgeçmesek bile bazı hamlelerle kullanımımızı azaltabiliriz.
· Su ısıtıcısında bir kere su kaynattıysak, kalanı termosa koyarak sıcak kalmasını sağlayabilir ve günün geri kalanında da kullanabiliriz.
· Tost makinasını çalıştırmak o anda şart değilse, mesela biber közlediğimiz ve hali hazırda ısınmış tavada ısıtabiliriz.
· Elektrikli ocaklarda, kapatınca da soğuması zaman alıyor. Biraz erken kapatıp kendi ısısıyla pişirmesine izin verebiliriz.
· Gerek yoksa fırında ön ısıtma yapmayabiliriz.
· Gerçekten gerekli değilse sebzeleri rondodan geçirmek yerine elimizde doğrayabiliriz.
Gün geçtikçe aslında bu kadar mutfak aletine gerek olmadığını daha iyi anlıyorum. Çoğu zaman tost makinasını çıkarmaya üşendiğim için ekmeğimi tavada ısıtıyorum. Minik mutfağımda zaten hali hazırda kahve makinasına yer olmadığı için evde bulunmasına rağmen, kahvemi çaydanlıkta demliyorum. Hâlbuki bir zamanlar kahve makinası, moka pot ya da french press olmadan kahve yapılamayacağını zannederdim.
Tüm bunları düşündükten sonra mutfaktaki atık kalemlerimiz ne kadar fazla değil mi? Ne mutlu ki hepsi için pratik çözümler ve alternatifler mevcut... Bugün en iyisini değilse de daha iyisini yapabilir miyiz, ne dersiniz?